Trieste dag: Asielwetten en strafbaarstelling door Tweede Kamer

Foto van Doorbraak van de MOVE demonstratie voor vrijheid van beweging en gelijke rechten voor alle mensen, 28 juni jl in Amsterdam. Met dank aan Doorbraak.

 

Tweede Kamer stemt in met inperking rechten van vluchtelingen en criminalisering ongedocumenteerden 

Een heel trieste dag. De twee asielwetten die de rechten en het leven van vluchtelingen in Nederland, enorm zullen inperken en verslechteren en die mensen zonder verblijfsvergunning criminaliseren, zijn gisteren vlak voor middernacht door de Tweede Kamer aangenomen. NSC stemde op 't nippertje vóór na vage beloften van minister van Weel.

NSC wilde eerder die dag niet vóór de Asielnoodmaatregelenwet stemmen als er geen toezegging van de minister zou komen dat hulp bieden aan mensen zonder verblijfsvergunning, niet strafbaar zou worden. Daarop kwam Van Weel gisterenmiddag met een onduidelijke brief: hulp zou wel strafbaar worden maar er zou op sommige hulp niet 'gehandhaafd' worden. Dat vonden NSC en de SGP niet acceptabel. Ze wilden de toezegging dat humanitaire hulp niet strafbaar wordt.

Het wetsvoorstel kon echter niet zomaar meer worden veranderd omdat het amendement was aangenomen door een meerderheid van de Tweede Kamer. Dit leidde ertoe dat de minister de belofte deed nog niet over te gaan tot strafbaarstelling maar eerst het advies van de Raad van State hierover af te wachten en er dan opnieuw in de Kamer 'over te praten'. Vervolgens stemden de twee partijen en dus een meerderheid voor de asielwetten. 

Vage toezegging zonder betekenis

STIL maakte hier vannacht een bericht over voor op de sociale media om de achterban te informeren en beloofde meer duidelijkheid de volgende dag. Na een nacht slapen is duidelijk: Dit is een heel vage toezegging die feitelijk niets voorstelt. Advies van de Raad van State over de twee wetten is eerder ook totaal genegeerd, waarom zou dit nu opeens niet gebeuren? Ook belooft de minister enkel dat er nog over gesproken gaat worden in de Tweede Kamer, maar het wetsvoorstel is al aangenomen.

Dus rest nu nog de Eerste Kamer. Daar is steun van het CDA nodig om de wet erdoor te krijgen, terwijl deze partij ook tegen het bestraffen van hulp bieden aan mensen zonder papieren is. Het CDA heeft ook andere bezwaren tegen de wet in huidige vorm. Daar kan de wet (in deze vorm) dus nog tegengehouden worden.

Veel verzet en actie in het land in een poging de wetten tegen te houden

STIL ervaarde het als heel positief dat er een enorme protestactie op gang kwam vanuit allerlei hoeken met als doel ervoor te zorgen dat de asielwet en vooral de strafbaarstelling, niet doorgingen. Enorm veel mensen in het land zetten zich in om vooral de kamerleden van NSC over te halen tegen te stemmen. Zo verscheen bijvoorbeeld een grote advertentie met een oproep hiertoe (mede door STIL getekend) in de NRC. Ook werd een oproep breed getekend en verspreid dat medemenselijkheid niet strafbaar kan zijn. STIL kwam in de middag (14u) en avond (18 en 20 uur) op het NOS journaal om onze kritiek op de wetten en vooral de strafbaarstelling te laten horen.

Gaat het nou om een kopje soep of over zes maanden strafgevangenis?

Wel vond STIL het teleurstellend dat alle ophef de hele middag en avond in politiek Den Haag vooral over het kopje soep en het stuk brood dat de dominee uitdeelt, ging, dat mocht toch niet bestraft worden? Terwijl er met geen woord gesproken werd over het tot crimineel bestempelen van (onschuldige) mensen, zodat ze (mogelijk keer op keer) zes maanden in de strafgevangenis gezet kunnen worden. Ter vergelijking: Als Nederlander kun je zes maanden gevangenisstraf krijgen bij 'openlijke geweldpleging met zwaar lichamelijk letsel als gevolg', zo meldt een website van een advocaat. Mensen zonder verblijfsvergunning kunnen echter straks een zelfde straf krijgen, enkel omdat ze zijn wie ze zijn en hier zonder geldige papieren verblijven.

Vaak gaat het om mensen die geen kant op kunnen. En wat STIL, de gemeente en Utrechtse organisaties betreft: Vaak gaat het om mensen die, met serieuze begeleiding, alsnog asiel of een verblijfsvergunning kunnen krijgen, waaruit duidelijk blijkt dat het in de eerste asielprocedure vaak goed mis gaat. Als de Eerste Kamer instemt, zal die procedure voor vluchtelingen straks nog slechter worden. En dat, terwijl er vorig jaar al een enorme verslechtering is ingevoerd en volgend jaar een Europese verslechtering aankomt. De vraag is dus welke noodzaak de voorstemmers zien in nog meer verslechteringen?

Minder rechten en mogelijkheden als vluchteling

Vluchtelingen krijgen straks in de asielprocedure minder informatie, minder rechtsbijstand en minder juridische mogelijkheden. Ook hun kansen via een nieuwe asielprocedure hun recht alsnog te halen worden ingeperkt.

Dan, stel dat het hen toch lukt asiel te krijgen, mag een groot deel van hen nooit hun partner en gezinsleden laten overkomen (gezinshereniging). Ook mogen ongehuwde partners, pleegkinderen en volwassen kinderen uit het gezin, niet meer overkomen. De gezinnen die nog wel herenigd 'mogen' worden, kunnen pas na twee jaar een aanvraag indienen voor gezinshereniging en zullen daar alleen toestemming voor krijgen als ze zelfstandige woonruimte en een zelfstandig inkomen hebben. Eén amendement is wel aangenomen: Als zij in zogenoemde doorstroomwoningen/doorstroom-opvang terecht komen, geldt dat wel als zelfstandige woonruimte.  

Deze aanscherpingen maken ons ook zeer triest omdat we dagelijks het verdriet zien van mensen die geliefden lange tijd moeten missen. Voor velen wordt 'lange tijd' nu 'nog langer' of zelfs 'voor altijd'. Hartverscheurend.

Een andere ingrijpende verslechtering van hun positie is dat ze enkel nog een verblijfsvergunning voor drie jaar kunnen krijgen, die eventueel steeds na drie jaar verlengd kan worden, maar nooit een vergunning voor onbepaalde tijd kan worden. We vinden dit niet bevorderlijk voor de integratie en al helemaal niet voor het welzijn van deze mensen. Vaak hebben ze al trauma opgelopen door allerlei ellende in hun leven. Rust, veiligheid en stabiliteit kan hen goed doen. Die krijgen ze straks niet meer. Er zal allicht juridisch van alles geprobeerd worden om hier toch een uitweg te vinden maar wat de uitkomst daarvan is, is nog onzeker.

En STIL? Worden we straks verplicht mensenrechten te schenden?

STIL gaat gewoon door met het bieden van hulp. We verwachten dat de medische hulp niet in gevaar komt, dat zorgt er tenslotte voor dat mensen niet in levensgevaar komen en is ook in het belang van de volksgezondheid. We verwachten ook dat de gemeente Utrecht niet zomaar zal stoppen met opvang van ongedocumenteerden, zoals ze nu bieden. Enerzijds omdat anders honderden mensen in onze stad op straat komen, zonder toegang tot inkomen. Anderzijds omdat de Amsterdamse rechter kort geleden bepaalde dat het op straat zetten van mensen zonder toegang tot inkomen en voorzieningen in strijd is met artikel 7 van het Europees Verdrag ter bescherming van de Rechten van de Mens, het verbod op foltering en onmenselijke behandeling. Hoe kan de Tweede Kamer of een (demissionair) kabinet gemeenten, kerken en organisaties dwingen een mensenrechtenverdrag te schenden? Hoe moeten gemeenten en organisaties luisteren naar twee tegenstrijdige opdrachten? Dan gaan mensenrechten toch voor?! 

Moeilijker aan toekomstperspectief te werken

We vrezen wel dat strafbaarstelling van illegaal verblijf mogelijk zal leiden tot een strafblad bij mensen die we op dit moment helpen. Dat kan legalisering in de weg staan. Met andere woorden: Het kan ervoor zorgen dat ze geen verblijfsvergunning meer kunnen krijgen. Dat geldt in ieder geval voor reguliere verblijfsvergunningen, met uitzondering van die op medische gronden. Het is nog niet duidelijk of ook iemand die bescherming vraagt (asiel), die bijvoorbeeld met nieuw bewijs kan aantonen dat terugkeer niet veilig is, dan straks door zo'n strafblad geen asiel meer kan krijgen. Vermoedelijk niet. Maar tegelijk zal diegene ook niet mogen worden uitgezet. 

We krijgen een groep 'criminele' rechteloze mensen, veelal op straat of in zeer armoedige omstandigheden levend, zonder toegang tot inkomen (eten, onderdak, etc) die geen kant op kan. Stel dat ze (keer op keer) zes maanden strafgevangenis krijgen, vervolgens maandenlang in vreemdelingenbewaring komen, dan zullen ze niet makkelijker uitzetbaar zijn dan voor die tijd en belanden velen daarna weer op straat. Gezien het cellen- en personeelstekort dat er nu al is, is het de vraag hoe uitvoerbaar dit is. Zoals een collega van STIL het verwoordde: "Hoe erg je het leven voor de mensen hier ook maakt, als mensen oorlog of een onveilige situatie ontvluchten, blijven ze toch komen. Dit veroorzaakt enkel angst en ontmenselijking".